تاریخ انتشار: ۲۲ بهمن ۱۴۰۱
احمد شاملو که با نام ادبی ا. بامداد نیز شناخته می شود. شاعر، نویسنده و روزنامه نگار ایرانی بود.
شاملو مسلماً تأثیرگذارترین شاعر ایران مدرن بود. شعر ابتدایی او تحت تأثیر روش نیما یوشیج بود. در واقع عبدالعلی دستغیب، منتقد ادبی ایران، معتقد است شاملو یکی از پیشگامان شعر نو فارسی است.
شاملو پس از نیما یوشیج بیشترین تأثیر را بر شاعران ایرانی عصر خود داشته است. شعر شاملو پیچیده است، اما تصویرسازی ای که انجام میدهد به شدت به درک شعر او کمک می کند.
او به عنوان پایه، از تصویرسازی سنتی آشنا به مخاطب ایرانی خود از طریق آثار استادان پارسی مانند حافظ و عمر خیام استفاده می کند.
او برای زیرساخت و تأثیرگذاری، از نوعی تصویرسازی روزمره استفاده می‌کند که در آن عناصر تشخیص (جان بخشی به اشیاء) با ترکیبی غیر واقعی از انتزاع و انضمام که تا کنون در شعر فارسی بی‌سابقه بوده است، درهم می آید، که برخی از ستایشگران شعر سنتی تر را عصبانی می کند.
شاملو ترجمه های گسترده ای از زبان فرانسه به فارسی داشته است. او آثار اش را نیز به چندین زبان ترجمه کرده است. شاملو همچنین نمایشنامه های متعددی نوشته و آثار شاعران بزرگ کلاسیک فارسی به ویژه حافظ را ویرایش کرده است.
کتاب کوچه سیزده جلدی او کمک بزرگی در شناخت باور ها و زبان فولکلور ایرانی کرده است.
در این بخش از زندگینامه افراد موفق قصد داریم زندگینامه احمد شاملو را مورد بررسی قرار دهیم، پس در ادامه با ما در سایت جادوی باور همراه باشید.
محتویات
احمد شاملو (Ahmad Shamlou) در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در خانواده‌ای ارتشی در رشت از خانواده حیدر شاملو و کوکب عراقی به دنیا آمد.
احمد فرزند دوم و تنها پسر خانواده شش فرزندی بود. او مانند بسیاری از فرزندانی که در خانواده هایی با والدین نظامی بزرگ می شوند، تحصیلات اولیه خود را در شهرهای مختلف از جمله خاش و زاهدان در جنوب شرقی ایران و مشهد در شمال شرقی و رشت در شمال فرا گرفت.
دوران کودکی و نوجوانی شاملو نه ویژه و منحصر به فرد بود و نه آسان. خانه برای او محیطی نبود که بتواند استعداد هایش را تقویت کند. او اغلب در تنهایی و سکوت پرورش یافت. نقل مکان با خانواده اش از شهری به شهر دیگر مانعی بر سر راه تحصیل شاملو بود.
در سال ۱۳۲۰ که تحصیلات متوسطه او هنوز ناقص بود، بیرجند را به مقصد تهران ترک کرد. او قصد داشت در آموزشکده فنی تهران که توسط آلمان ها تأسیس شده بود، (یکی از بهترین مدارس راهنمایی آن دوره) تحصیل کند و زبان آلمانی را بیاموزد.
وی به شرط تنزل رتبه دو ساله در این مدرسه پذیرفته شد. اما طولی نکشید که در سال ۱۳۲۱ او و سایر اعضای خانواده بار دیگر تهران را ترک کردند و به گرگان رفتند.
در گرگان شاملو به اجبار تحصیل را در مقطع سوم دبیرستان ادامه داد. طولی نکشید که جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید و نیروهای متفقین، توانستند به ایران راه پیدا کنند.
در همین زمان یک موج سیاسی علیه گروه متفقین در ایران شکل گرفت که احمد شاملو جزوی از موج به راه افتاده بود.
پس از آرام شدن اوضاع، احمد شاملو را در تهران دستگیر و به بازداشتگاه سیاسی شهربانی منتقل کردند.
شاملو برای گذراندن دوران محکومیت خود به زندان شوروی در رشت فرستاده شد.
پس از اتمام دوران محکومیت و آزادی در سال ۱۳۲۴ به همراه خانواده به شهرستان مهریز واقع در ارومیه نقل مکان کرد.
در مهریز برای اتمام دوران دبیرستان و تحصیل در کلاس چهارم دبیرستان اقدام کرد. اما با به قدرت رسیدن فرقه دموکرات آذربایجان وی و پدرش را دستگیر کردند.
شاملو و پدرش تقریبا دو ساعت منتظر بودند تا مقامات بالاتر تصمیم خود را راجب سرنوشت آنها بیان کنند. در طی این دو ساعت نیز آن دو در برابر اسلحه های نیروهای نظامی تسلیم شده بودند.
اما سرآنجام آنها آزاد شدند، شاملو به طور کامل ترک تحصیل کرد و در یک کتاب‌فروشی مشغول به کار شد.
احمد شاملو در ۲۹ سالگی و در قضیه سقوط نخست وزیر وقت “محمد مصدق”، به دلیل عضویت در حزب کمونیست توده ایران دستگیر شد و بیش از یک سال در زندان بود. بخش عمده ای از آثار او نیز سوزانده شدند.
نخستین اثر شاملو، ترانه‌های فراموش شده، مجموعه ای از شعر کلاسیک و مدرن بود.
که با مقدمه ای از ابراهیم دیلمقانیان در سال ۱۳۴۶ منتشر شد. در سال ۱۳۲۷ در ماهنامه ای ادبی به نام سخن نو شروع به نوشتن کرد.
دو سال بعد اولین داستان کوتاه او به نام «زن پشت در برنجی» منتشر شد. دومین مجموعه اشعار او به نام مانیفست در سال ۱۳۳۰ منتشر شد.
شاملو تمایلات خود را به ایدئولوژی سوسیالیستی نشان داد. او در سفارت مجارستان به عنوان مشاور فرهنگی آن ها مشغول به کار شد.
سومین مجموعه شعر او، فلزات و حس در سال ۱۳۳۱ توسط پلیس ممنوع و به کلی نابود شد. ترجمه های او از طلا در خاک، اثر زیگموند موتریتس، رمان پرحجم پسران مرد بی‌قلب نوشته مور جوکای، همراه با تمام داده های جمع‌آوری شده برای کار او در مورد فرهنگ محاوره ای زندگی شهری ایرانی (که به عنوان کتاب کوچه شناخته می شود) نیز مصادره و منهدم شدند.
در سال ۱۳۳۳ او به مدت ۱۴ ماه زندانی شد. در سال ۱۳۳۴ سه رمان از نویسندگان اروپایی را ترجمه و منتشر کرد. او در سال ۱۳۵۶ سردبیر مجله ادبی بامشاد شد.
شاملو از جلد بعدی شعرش، “هوای تازه” که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد به شهرت رسید. در شعر معاصر، عده کمی مانند شاملو به این ریتم دست یافته بودند، هوای تازه بزرگ ترین اتفاق شعر ما بعد از حافظ بود.
ترجمه او از رمان پابرهنه، اثر زهاریا استانکو، در سال ۱۳۳۷ منتشر شد این اتفاق اقتدار شاملو را به عنوان مترجم تثبیت کرد.
در سال ۱۳۳۸ انتشار داستان های کوتاه برای کودکان و همچنین کارگردانی فیلم های مستند و کار در استودیوهای فیلمسازی را آغاز کرد.
او سبکی ساده و آزاد را ایجاد کرد که در ایران به شعر فارسی سپید معروف است.
که نوعی بیت آزاد است که از ریتم و قافیه های کاملاً متعادل شعر کلاسیک فارسی فاصله می گیرد. مضامین شعر او مسائل سیاسی، عمدتاً آزادی، تا وضعیت انسانی را در بر می گیرد.
در سال ۱۳۳۹ مجموعه جدیدی از شعرهای او به نام “باغ آینه” منتشر شد. سال ۱۳۴۰ سردبیری مجله کتاب هفته شد، مجله ای که سنت و زبان روزنامه نگاری ادبی در ایران را تغییر داد.
در سال ۱۳۴۱ ترجمه های او از آندره ژید و رابرت مرل منتشر شد.
او دو مجموعه شعر در سال ۱۳۴۳ منتشر کرد:
مجموعه شعر جدیدی در سال ۱۳۴۴ با نام آیدا، درختان، خاطرات و خنجر توسط شاملو منتشر شد. همچنین در همین سال آثار زیادی را به زبان فارسی ترجمه کرد .
او سومین تلاش خود را برای تدوین کتاب کوچه آغاز کرد.
در سال ۱۳۴۵ مجموعه شعر جدید دیگری به نام “ققنوس در باران” توسط شاملو منتشر شد که این اتفاق باعث گردید تا مجله ادبی او توسط وزارت اطلاعات (ساواک) توقیف شود.
در سال ۱۳۴۶ سردبیر روزنامه خوشه شد. ترجمه جدید وی در همین سال از ارسکین کالدول روانه بازار گردید.
در تشکیل اتحادیه نویسندگان ایران شرکت کرد و چندین شعرخوانی در دانشگاه های ایران داشت.
در سال ۱۳۴۷ مطالعه خود را درباره حافظ، شاعر بزرگ کلاسیک زبان فارسی آغاز کرد. همین زمان ترجمه اشعار گارسیا لورکا و آواز سلیمان از عهد عتیق نیز از او منتشر شد.
وی یک هفته شعرخوانی برای شاعران مطرح و جدید ایرانی برگزار کرد. که با استقبال بسیار خوبی روبرو شد. اشعاری که در این مراسم آغاز شد در کتابی حجیم با ویرایش شاملو آمده است. در سال ۱۳۴۸، هفته نامه او توسط پلیس بسته شد.
در همین حال “از هوا و آینه ها” (گزیده ای از شعرهای قدیمی تر او) همراه با مجموعه اشعار جدید اش، به نام “قصیده برای زمین” منتشر شد.
احمد شاملو در دوران حیات خود چنان درخشید که تعداد آثار او از دست بازگو کنندکان در می رود.
در سال ۱۳۴۹، اثر “شکوفه در مه” منتشر شد. او همچنین چند فیلم مستند برای تلویزیون ایران کارگردانی کرد. در همین سال چندین داستان کوتاه نیز برای کودکان نگاشت.
سال ۱۳۵۰، او برخی از ترجمه های قبلی خود را دوباره انجام داد.
در سال ۱۳۵۱ در دانشگاه تهران به تدریس ادبیات فارسی پرداخت. چند کاست صوتی از شاملو در حال بازخوانی آثار دیگر شاعران کلاسیک و مدرن منتشر شد.
او به عضویت فرهنگستان زبان ایران درآمد. در اواسط سال ۱۳۵۱ او برای مداوا به پاریس سفر کرد.
در سال ۱۳۵۲ دو مجموعه جدید به نام های “ابراهیم در آتش” و “درها و دیوار بزرگ چین” به همراه چند ترجمه جدید توسط احمد شاملو منتشر شد.
ابراهیم در آتش یکی از خوش ساخت ترین و معروف ترین اشعار فارسی معاصر احمد شاملو است. در سال ۱۳۵۴ آثار و مطالعات حافظ را منتشر کرد. سال ۱۳۵۵ نیز به آمریکا سفر کرد.
در بسیاری از شهرها به شعرخوانی پرداخت. او قبل از بازگشت به ایران در جشنواره شعر سانفرانسیسکو شرکت کرد.
در سال ۱۳۵۶ شعر جدید اش به نام “خنجر روی بشقاب” منتشر شد.
او در اعتراض به رژیم شاه ایران را ترک کرد و یک سال در آمریکا ماند، وی در دانشگاه های آمریکا نیز سخنرانی کرد.
احمد شاملو بیش از هفتاد جلد کتاب منتشر کرده است.
احمد شاملو در سال ۱۳۵۷ آمریکا را به مقصد بریتانیا ترک کرد. تا به عنوان سردبیر نشریه جدیدی به نام ایرانشهر فعالیت کند.
پس از ۱۲ هفته استعفا داد و درست پس از انقلاب به ایران بازگشت.
او مجدداً به اتحادیه نویسندگان ایران پیوست و شروع به انتشار نشریه جدیدی به نام کتاب جمعه کرد. که به موفقیت چشمگیری دست یافت.
سال ۱۳۵۷ سال بسیار پر تحرکی در زندگی او بود و اشعار و ترجمه های زیادی منتشر کرد. همچنین سخنرانی ها و قرائت های متعددی را ارائه داد.
شاملو به عضویت رهبری کانون نویسندگان درآمد، در سال ۱۳۵۸ نیز سال فعالیت شدید شاملو شروع شد.
جلد اول و دوم کتاب کوچه به چاپ رسید. او همچنین مجدداً به عنوان عضو رهبری اتحادیه نویسندگان انتخاب شد.
از سال ۱۳۵۹، به دلیل شرایط سخت سیاسی در کشورش، او زندگی نسبتاً منزوی ای داشت. که هشت سال ادامه داشت. با آیدا (همسرش) در کتاب کوچه و همچنین بسیاری از تلاش های ادبی دیگر از جمله ترجمه کتاب همکاری کرد.
در سال ۱۳۶۷ از سوی کنگره جهانی ادبی Interlit دعوت شد. او به اروپا سفر کرد و سخنرانی ها و خوانش های زیادی انجام داد. مجموعه کامل اشعار او در آلمان چاپ شد، سه سال در آلمان ماند و به ایران بازگشت. در سال ۱۳۷۰ به ایالات متحده سفر کرد. حقوق بشر و صندوق آزادی بیان جایزه سالانه خود را به او اهدا کردند.
در سال ۱۳۷۱ دوباره به اروپا سفر کرد و پس از چهار سال کار فشرده به ایران بازگشت.
در همان سال، او برنده جایزه آزادی بیان شد که توسط دیده بان حقوق بشر مستقر در نیویورک اعطا میشد.
او در سال ۱۳۷۳ به دعوت سردبیر سوئدی خود مسعود دهقانی فیروزآبادی به سوئد سفر کرد و سخنرانی ها و خوانش های متعددی ارائه داد.
در سال ۱۳۷۵ ترجمه And Quiet Flows The Don را به پایان رساند.
گردهمایی ویژه ای در تورنتو با حضور نویسندگان و منتقدان ایرانی برگزار شد تا درباره سهم شاملو در شعر فارسی بحث شود.
شفق قطبی او! به زبان اسپانیایی نیز منتشر شد. در سال ۱۳۷۸، جایزه استیگ داگرمن توسط بنیاد سوئد را به او اهدا کردند.
احمد شاملو سه بار ازدواج کرده بود. در سال ۱۳۲۷ با اشرف اسلامیه ازدواج کرد و حاصل آن سه پسر و یک دختر به نام های سیاوش، سیروس، سامان و ساقی بود.
آن ها پس از چندین سال درگیری و جدایی طولانی در سال ۱۳۳۶ طلاق گرفتند.
ازدواج دوم او با طوسی حایری مازندرانی به وقوع پیوست. که از شاملو بزرگتر بود و زندگیشان پس از چهار سال در سال ۱۳۴۳ به طلاق منجر شد.
او در بهار سال ۱۳۴۱ با آیدا سرکیسیان آشنا شد. دو سال بعد در سال ۱۳۴۳ با یکدیگر ازدواج کردند.
آیدا از خانواده ای ارمنی و ایرانی بود که در همسایگی شاملو زندگی می کردند. خانواده مسیحی او به دلیل پیشینه اسلامی خانواده شاملو با این ازدواج مخالفت کردند.
همچنین شاملو بزرگتر بود و دو بار طلاق گرفته بود. آیدا نقش مهمی در زندگی شاملو داشت و تا زمان مرگ او در سال ۱۳۷۹در کنار هم ماندند. نام او در بسیاری از شعرهای بعدی او به چشم می خورد. آیدا و شاملو در کرج ساکن بودند.
شاملو که همزمان از چندین بیماری رنج می برد، از سال ۱۳۷۵ وضعیت جسمانی اش رو به وخامت گذاشت.
چندین عمل جراحی انجام داد و در سال ۱۳۷۶ به دلیل مشکلات شدید دیابت، پای راستش قطع شد.
او در روز یکشنبه ۲ مرداد ۱۳۷۹ ساعت ۹ شب در منزلش در دهکده فردیس کرج به دلیل عوارض دیابت درگذشت. در ۶ مرداد هزاران نفر در تشییع جنازه احمد شاملو شرکت کردند و پیکرش در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.
درود بر این همه تلاش در راه روشن افسوس که حاکمان چون ظلمات شب، هرگز نمی‌توانند چنین ستاره‌هایی را تحمل کنند و در طول زندگی بجای آماده کردن شرایط زندگیشان آنها را مورد ظلم و ستم قرار می‌دهند نامش همیشه جاوید خواهد بود❤️❤️❤️
چه زندگی پر از تلاطمی حالا برای همیشه آرام گرفته روحش شاد