تاریخ انتشار: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱
خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی که تخلص او “حافظ” است، غزلسرای معروف ایرانی و پارسی زبان است که محبوبیت و آوازه او نه تنها در ایران زمین بلکه در کل جهان زبان زد است.
حضرت حافظ یکی از معدود شعرایی است که مردم دنیا، اشعار او را به چشم یک پاسخ برای اسرار و سوالات زندگی خود میدانند. روزانه میلیون ها نفر فال اشعار حافظ را میگیرند تا از این طرق پاسخی برای سوالات ذهنی خود بدست بیاورند.
در این بخش از سایت جادوی باور قصد داریم زندگینامه کامل خواجه حافظ شیرازی را مورد بررسی قرار دهیم.
محتویات
خواجه شمس الدّین محمدِ بن بهاءُالدّین محمد حافظ شیرازی معروف به لسان‌الغیب (لِسان الغِیب، تَرجُمانُ الْاَسرار، لسان‌ُ الْعُرَفا و ناظِم‌ُ الاُولیاء) می باشد، که شاعر محبوب فارسی زبان است.
تخلصِ «حافظ» به احساسات قلبی او نسبت به قرآن و همچنین آشنایی و انس صمیمانهٔ بازتاب یافته در اشارات و عبارات قرآنیِ منعکس در شعرش اشاره دارد. البته ناگفته نماند که در فرهنگ ایرانی حافظ به معنای آواز خوان نیز می باشد.
سال تولد حافظ چندان معلوم نیست و تا به امروز نیز مجهول باقی مانده است، سال تولد حافظ را با توجه به شواهد و قرائنی که وجود دارد، در سال‌های ۷۲۰ تا ۷۲۵ ه.ق می توان تخمین زد.
برخی سن حافظ را در هنگام مرگ ۶۵ سال میدانند که این زمان تولدش را ۷۲۷ ه.ق به دست می دهد اما تا حدودی می توان گفت این سال تولد اشتباه است به هر حال اکثریت سال تولد را همان ۷۲۰ تا ۷۲۵ ه.ق میدانند.
خواجه حافظ در شیراز به دنیا آمده است، شاید جالب باشد که بدانید نامِ پدر او، حافظ بهاء الدین بوده است و او در دوره سلطنت اتابکان فارس در اصفهان زندگی می کرده و در این زمان به شیراز مهاجرت می کند.
حافظ شیرازی از همان دوران کودکی به مکتب می رود و به آموزش و یادگیری علوم زمان خود می پردازد، حتی در دوران جوانیش بر علوم ادبی و مذهبی مسلط بود و به قرآن و حفظ آن علاقه بسیاری داشت.
از بیست سالگی به بعد بسیار معروف شده بود و جزء مشاهیر ادب و علم شیراز و دیگر نقاط محسوب میشد و چون قرآن را از حفظ بود تخلص او را حافظ گزاشتند.
در زمانی که حافظ شیرازی به یادگیری علم و ادب می پردازد، سلسله محلی اتابکان فارس منقرض شدند و حکومت به دست خاندان اینجو (خاندانی سلطنتی در دوره مغول‌ها) افتاد. حافظ در این زمان مورد توجه بسیار زیاد این خاندان قرار گرفت و شاه شیخ ابواسحاق جایگاه والایی به او می داد.
شاه شیخ ابواسحاق، حافظ شیرازی را وارد دربار کرد و به او پست و مقام دیوانی را داد، حتی در دربار شاهان دیگر همچون شاه شجاع، شاه منصور و … جایگاه او مانند قبل حفظ شد.
حافظ شیرازی به دلیل اشعار معناگرا و فن بیان بسیار بالایی که داشت مورد توجه بسیار زیاد شاهان قرار می گرفت.
سبک و رویه حافظ مخالفان زیادی نداشت به همین خاطر او توانست به کسب علوم مورد علاقه از جمله ادبیات فارسی، شعر، فلسفه، عرفان و… بپردازد. کسب محبوبیت و برتری در این زیمه ها بپردازد و از طریق حرفه دیوانی و همچنین شاعری امرار معاش کند.
حافظ ازدواج می کند و یک فرزند می آورد و او را در سفر هند از دست می دهد و زمانی که همسرش نیز فوت می کند دیگر ازدواج نکرد، داستان ازدواجش از این قرار بود که، حافظ در سن جوانی در یک نانوایی کار می کرد و نان را به بخش ثروتمندنشین شهر می برد.
در همین زمان او با شاخه نبات دختری که وی محو زیبایی او شده بود آشنا شد شاخه نبات از کمالات بسیاری برخوردار بود. حافظ برای رسیدن به شاخه نبات و وصال او، به مدت ۴۰ شبانه روز در آرامگاه بابا کوهی شب زنده داری و زیارت کرد و به دعا پرداخت.
سپس به او به مراد دل خود رسید و با شاخه نبات ازدواج کرد. که حاصل این ازدواج یک فرزند بود. برخی معتقد هستند که نام همسر او نسرین بوده است و به دلیل شیرین زبانی و عشقی که حافظ به او داشته نامش را شاخه نبات گذاشته است.
حافظ را یک غزل سرای ماهر میدانند، او تک بیت هایی زیبا با مضمون هایی پر محتوا سروده است. موضوع غزل های او در مورد معشوق و وصف عشق و گفتگوی عاشقانه است.
برخی معتقد هستند که این اشعار وصف عشق خداست و برخی دیگر معتقد هستند که اشعار حافظ وصف عشق زمینی و می است. او از غزلهای عارفانه مولانا و سعدی نیز الهام می گرفت.
و شباهت سخنش با شیوه سخن پردازی خواجوی کرمانی معروف است که نشان دهنده گرایش او به سمت این نوع سخن پردازی می باشد. در سرزمین غرب در قرن های هجدهم و نوزدهم نیز در اروپا اشعار وی مورد توجه قرار گرفت و اشعارش را ترجمه می کردند.
دیوان حافظ دارای ۵۰۰ غزل و ۴۲ رباعی و قصیده است. تا به امروز بیش از چهارصد مرتبه هم به زبان فارسی و هم به زبان های دیگر ترجمه شده است او در خلق آثار شایسته معروف است.
نسخه های خطی و تذهیت شده حافظ در کتابخانه های ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه و هند و کشورهای غربی، بسیار زیاد است حتی نسبت به دیگر دیوان های فارسی نیز در این کشورها بیشتر است.
اشعار حافظ بسیار اسرار آمیز است حتما شما هم گاهی اوقات حافظ را نسبت به حال و هوایی که آن لحظه دارید، گشوده اید (فال حافظ گرفته اید) و دیده اید که هر بیت آن با افکار و احساسات آن لحظه شما تا حدودی همانند است.
او در اشعارش تناسبات ظریف و بی نظیری را می آورده است برای همین به این تناسبات مراعات النظیر گفته می شود، لحن اشعار حافظ بسیار خاص است زیرا شروع اشعارش گاهی طنزآمیز گاهی حماسی و شورآفرین و گاهی اندوهناک است.
حتی حافظ به وسیله طنز کلام خود را در اشعارش می گنجانده و آن چه که می خواسته بگوید در قالب طنز عنوان می کند. اشعار حافظ ابهام و اسرار دارد، حتی معانی مختلفی که اشعارش نیز هست متفاوت بوده و هر کسی نسبت به درک خود از اشعار حافظ معانی را استنباط کرده است.
او از نمادها و سمبل های فراوانی در اشعارش استفاده می کرده، که همین موضوع سبب می شود که وقتی شما اشعار حافظ را می خوانید وجود روح و احساس را کاملا در اشعارش حس می کنید.
یکی از مهمترین خصوصیاتی که شعر حافظ دارد این است که تاثیر قرآن در اشعار وی به سادگی مشاهده میشود، او قرآن را حفظ کرده بود و در زندگی اش و همچنین اشعارش از آن استفاده می کرد.
ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ *** به قرآنی که اندر سینه داری
گوته شاعر، ادیب، نقاش و محقق آلمانی و… بود و دیوانی به نام غربی، شرقی دارد که از اشعار حافظ برای نوشتن آن الهام گرفته است. او علاقه بسیاری به حافظ و اشعار وی داشت. حتی فصل دوم دیوانش را با عنوان حافظ نامه به نام و احترام حافظ اختصاص داد.
نیچه فیلسوف، شاعر، منتقد فرهنگی و …آلمانی بود. وی نیز در دیوان اندرزها و حکمت ها شعری داشت که نام آن شعر را به حافظ تقدیم می کند.
پرنده ای، که روزگاری ققنوس بود
در ضیافت توست
موشی که کوهی را بزاد
خود گویا تویی
تو همه ای، تو هیچی
حافظ در سال ۷۹۲ هجری قمری از دنیا رفت و آرامگاه حافظ در شهر شیراز می باشد در جایی زیبا که محل گردشگری مردم ایران و همچنین کشورهای دیگر است. روایت کرده اند زمانی که حافظ از دنیا رفت سر اینکه در کجا و به چه شکلی دفن شود دو دستگی ایجاد شده.
زیرا برخی می گفتند چون در اشعارش از می و ساقی سخن گفته است پس مسلمان نبوده اما چندی دیگر می گفتند که مسلمان است پس هر دو دسته تصمیم گرفتند که تفالی به حافظ بزنند.
و حافظ اینچنین پاسخشان را داد و آنها را راهنمایی کرد:
قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ که گرچه غرق گناه است، می رود به بهشت
آرامگاه حافظیه یا همان حافظیه به دستور حاکمان تیموری، افشاریه، صفوی و زندیه بارها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت، در سال ۱۳۱۴ هجری قمری، به دستور وزرات آموزش و پرورش، یک بنای جدید و زیبا ساخته شد.
جالب است که بدانید سنگ قبر حافظ همان سنگ قبر نصب شده در دوره کریم خان زند است.
حافظ به جز لقب لسان الغیب با عنوان هایی همچون خواجه عرفان، خواجه شیراز، کاشف الحقایق، مجذوب سالک و ترجمان اللسان، ترجمان الاسرار، لسان العرفا، ناظم الاولیا، و بلبل شیراز نیز معروف بود.
و از استعاره های بسیاری برای اشعارش استفاده میکرد. که معروفترین آنها کلمات می، رند و صوفی می باشند که از آنها استفاده زیادی می کرد و آنها را به معانی دیگری در اشعارش می آورد.
برای همین اشعار او بسیار مرموز و اسرار آمیز بود و برای تفال از اشعارش استفاده می شد.
این روزها در خانه همه افراد یک جلد دیوان حافظ با معنی وجود دارد، که در مراسم های مختلف از جمله عید باستانی و شب یلدا از این دیوان معروف برای فال گرفتن استفاده می شود.
به شکل که ابتدا نیت می کنید و آنچه که می خواهید بدانید را در قلب خود بازگو می کنید. سپس حافظ را به جان شاخه نباتش قسم می دهید، قسمتی از کتاب را باز می کنید و صفحه سمت راست را قسمت بالا را می خوانید. اگر شعر از وسط باشد باید به صفحه قبل و از ابتدای شعر شروع کنید و عجیب است بیتهایی که می آیند با همان چیزی که در قلب شما است یکی می باشد.
اگر ان ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا رابده ساقی می باقی که در جنّت نخواهی یافت
کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلّا رافغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهرآشوب
چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما راز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی ست
به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا رامن از ان حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم
که عشق از پرده عصمت برون آرد زلیخا رابدم گفتیّ و خرسندم، عفاک الله نکو گفتی
جواب تلخ می‌زیبد لب لعل شکرخا رانصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند
جوانان سعادتمند پند پیر دانا راحدیث از مطرب و می گو و راز دهر کمتر جو
که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما راغزل گفتیّ و دُر سفتی بیا و خوش بخوان حافظ
که بر نظم تو افشاند فلک عِقد ثریّا رادر خرابات مغان نور خدا می بینم
این عجب بین که چه نوری ز کجا می بینم
جلوه بر من مفروش ای ملک الحاج که تو
خانه می بینی و من خانه خدا می بینم
خواهم از زلف بتان نافه گشایی کردن
فکر دور است همانا که خطا می بینم
منابع
نمیدونستم حافظ اینهمه لقب داره اون لقبی که بیشتر مشهوره از نظر من لسان الغیبه بقیه اش رو نمیدونستم داستان عشقش هم جالبه
ممنون از این مطلب کاربردی
خیلی ممنونم از شما لطفه و حضوره پر مهرتان