تاریخ انتشار: ۹ تیر ۱۴۰۱
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم ملقب به رودکی یکی از بزرگترین شعرای زبان فارسی محسوب میشود.
او اولین شاعر زبان پارسی است و به پدر شعر فارسی نیز معروف می باشد.
به دلیل تسلطی که به زبان فارسی داشت و البته سبک جدید و خاصش، به یک مرجع کامل برای تمامی شعرای فارسی زبان تبدیل شده است.
در این بخش از زندگینامه افراد موفق قصد داریم به زندگینامه پدر شعر فارسی، یعنی رودکی بپردازیم. پس در ادامه با ما در سایت جادوی باور همراه شوید.
سال تولد دقیق رودکی در دسترس نیست، بعد از تحقیقات فراوان تاریخ دانان، می توانیم دو سال را به عنوان سال تولد رودکی در نظر بگیریم: ۲۴۴ هجری قمری یا ۳۲۹ هجری قمری.
رودکی در ۸ سالگی قرآن را به طور کامل حفظ کرد و از همین سن نیز شروع به شعر سرایی کرد.
اطلاعات زیاد و معتبری از محل و چگونگی تحصیل او در کودکی وجود ندارد. ولی برخی معتقد هستند که او در مدارس سمرقند تحصیل کرده است.
با معروف شدن رودکی و پخش شدن شعر ها و سبک خاص او در شعر گفتن، نصر ابن احمد سامانی، رودکی را به دربار فراخواند.
از آنجایی که حکومت سامانی از نظر ادبی، علمی، اقتصادی و اجتماعی رودکی را تامین می کرد، رودکی توانست طی مدت کوتاهی سبک خود را در سرتاسر ایران تایید کند و همه را با سبک خود آشنا کند.
در دربار سامانی محیط برای بحث های علمی و ادبی بسیار باز بود و اساتید می توانستند به خوبی و البته بدون محدودیت با هم به بحث بپردازند. این نکته را فراموش نکنید که در زمان حکومت سامانی هیچ کشوری همچین آزادی نداشت. مرکز حکومت سامانیان بخارا بود.
رودکی نفوذ بالایی در تصمیم گیری های دولت سامانی داشت، اشعار او باعث شده بود تا زمامداران حکومت سامانی از او در مسائل مهم کشور مشورت بگیرند.
محتویات
قرار بر این بود تا برای مدت کوتاهی شاه سامانیان یعنی نصر ابن احد سامانی به هرات برود.
اما مدت سفر او به درازا کشید و به مدت ۴ سال در هرات ماند زیرا از آب و هوا آنجا به شدت لذت می برد.
درباریان نیز، نیاز داشتند که برای کنترل امور ممکت شاه را به پایتخت باز گردانند. اما هرچقدر که پیک و نامه برای شاهشان ارسال میکردند، جواب مناسبی دریافت نمی کردند.
از این رو همه درباریان دست به دامان رودکی شدند که با نفوذ کلام خود کاری کند تا شاه نصر ابن احد سامانی به پایتخت بازگردد.
درباریان با رودکی توافق کرده بودند در صورتی که بتواند به کمک اشعارش باعث بازگشت شاه به پایتخت شود، ۵۰ هزار درم به او هدیه بدهند.
او شعر معروف “بوی جوی مولیان آید همی***یاد یار مهربان آید همی” را برای شاعر نوشت و برای شاه فرستاد. شاه سریعا بازگشت و به امور ممکلت پرداخت.
طبع شعر و شاعری رودکی به قدری زیبا و پر نفوذ بود که از دربارهای دیگر سلاطین نیز از او دعوت می کردند تا در جشن های آنان شرکت کند و مدح امیران را در قالب شعری زیبا بیان کند.
امیر جعفری بانویه از امیران سیستان، خاندان های بلعمی، عدنانی، مرادی، عماره مروزی، ابوالحسن کسایی، ماکان کاکی و ابوطیب مصعبی از افراد قدرتمند و با نفوذ بودند که رودکی مدح آنان را بیان کرده است.
عده ای از مورخان معتقد هستند که رودکی به طور مادرزاد نابینا بوده است و برخی دیگر معتقد هستند که رودکی در پیری نابینا شد.
رودکی در شعر هایش به نابینایی اش در پیری اشاره می کند پس در نابینایی رودکی در سن و سال پیری شکی نیست.
عده ای دیگر معتقد هستند که او از مذهب اسماعیلیه دین اسلام پیروی می کرده است. پیروان مذهب اسماعیلیه (شیعه ۶ امامی) در آن زمان با خلفا و زمامداران قدرت در جنگ بودند چرا که به اعتقاد آنها، امام زمان باید به تخت حکومت مینشست.
معتقدان مذهب اسماعیلیه هویت مذهبی خود را به دلیل جنگی که با حکومت داشتند، مخفی نگه میداشتند. در آن زمان بین مردم این فتوا پخش شده بود که افرادی که به مذهب اسماعیلیه گرایش پیدا کنند، کافر شده و خون آنها حلال است.
از این رو رودکی نیز هویت خود را مخفی کرده بود تا به دربار راه پیدا کند و اطلاعات دقیق را به فرمانده اسماعیلیان برساند.
بعد از مشخص شدن هویت او، دستور به کور کردن او دادند. این نظریه زمانی قدرت گرفت که محققان به بررسی استخوان ها و جمجمه رودکی پرداختند و آثار فلز گداخته که چشم او را کور کرده بود را پیدا کردند.
بعد از برکنار شدن امیر نصر ابن احمد بن اسماعیل، رودکی نیز تمایلی به ماندن در کاخ و شهر بخارا نداشت.
از این رو تصمیم گرفت که به زادگاه خود یعنی رودک بازگردد. او سال های اخر عمر خود را در حالی که نابینا بود و از نابینایی خود رنج می برد به پایان رساند. تاریخ فوت رودکی از ۳۲۰ تا ۳۲۹ هجری قمری متفاوت است و در رودک به خاک سپرده شد.
بیشتر آثار رودکی را رباعی ها و دو بیتی ها تشکیل می دهند. همین رباعی و دو بیتی نیز آثار او را خاص کرده است.
همه رودکی را به عنوان پدر شعر فارسی می شناسند دقیقا به خاطر همین اشعار!
خیام و حافظ ادامه دهنده راه رودکی در این زمینه بودند. مضمون اشعار رباعی های و دوبیتی های رودکی برپایه در لحظه زندگی کردن و خوش گذرانی و معاشقه استوار است.
از طرف دیگر می توان استفاده از قرآن کریم و احادیث نبوی را به بهترین شکل در آثار او مشاهده کرد و از چنین مفاهیم ارزشمندی در جای جای اشعار خود استفاده کرده است.
خمریات رودکی در وصف طبیعت است. او به بهترین شکل از تشبیهات و تصویرسازی هنگام سرودن این اشعار استفاده کرده است.
او خلق کننده سبک قالب رباعی و دو بیتی است.
در تعداد آثار او شک و شبهه زیادی وجود دارد چرا که بسیاری معتقدند که آثار او نابوده شده است و آثار باقی مانده خیلی کمتر نسبت به اشعار او هستند.
رشیدی سمرقندی، شاعر قرن ششم هجری در اثر خود “سعد نامه” درباره ی شمار اشعار رودکی اینگونه شعری سروده است:
گر سری باید به عالم کس به نیکو شاعری***رودکی را بر سر آن شاعران زبد سری
شعر او را بر شمردم:سیزده ره صد هزار***هم فزون آید اگر چونان که باید بشمری
منظور از سیزده ره صد هزار، می شود هزار هزار، یعنی یک میلیون بیت و سیصد هزار بیت. برخی معتقدند که منظور رشیدی سمرقندی این بوده که اشعار رودکی را ۱۳ بار شمارش کرده، که امری دور از ذهن است!
جامی در کتاب بهارستان، مولف کتاب “هفت اقلیم”، هم چنین نجاتی و منینی در کتاب “شرح منینی”، شمار ابیات رودکی را یک میلیون و سیصد هزار بیت دانسته است.
مولفان کتاب هایی چون: ”زینت المجالس”، ”حبیب السیر” شمار ابیات رودکی را یک میلیون و سیصد و بیست بیت دانسته اند.
مولف کتاب “مفتاح التواریخ”، شمار ابیات رودکی را یک میلیون و سیصد و بیست بیت دانسته است.
در پایان نیز مولف کتاب”ریحانه الادب”شمار ابیات رودکی را یک میلیون و سیصد هزار بیت دانسته است.
پس با توجه به متن این کتب، شمار ابیات رودکی بیش از یک میلیون بیت بوده است. اما امروزه از دیوان کبیر رودکی تنها ۱۰۰۲ بیت به دست ما رسیده است.
مثنوی کلیله و دمنه : مهم ترین اثر رودکی است.کلیله و دمنه در واقع کتابی است هندی که به جای انسان ها، حیوانات قابل صحبت کردن و فکر کردن و اختیار هستند.
در این کتاب هیچ انسانی وجود ندارد و موضوع حیوانات است. منظومه کلیله و دمنه رودکی حدود ۱۲ هزار بیت را شامل می شود. رودکی این مجموعه را به امیر نصر ابن نوح سامانی تقدیم می کند و مبلغ ۱۰۰ هزار درم زر سرخ از او بابت این مجموعه دریافت می کند.
مثنوی سندباد نامه: این اثر نیز از هندوستان در زمان ساسانیان وارد ایران شده و بعد از حمله اعراب به دست اعراب افتاد و بعد از آن نیز به دست اروپاییان رسید. این اثر به فرمان نوح ابن نصر در زمان سامانیان به فارسی ترجمه شد. پاول هرن ( شرق شناس آلمانی ) معتقد است که هشت بیت از اشعار رودکی ، مربوط به مثنوی سندباد نامه است.
مثنوی مطوی موقوف از بحر سریع: وزن آن مفتعلن مفتعلن فاعلن است و تنها سه بیت از آن برجای مانده است.
مثنوی مسدس اخرب مقبوض محذوف از بحر هزج: وزن این مثنوی مفعول مفاعلن فعولن است. از این مثنوی نیز فقط ۳ بیت باقی مانده است.
مثنوی مسدس محذوف از بحر مضارع: وزن این مثنوی مفاعیل فاعلات فعولن است. از این مثنوی تنها سه بیت باقی مانده است .
مثنوی اصلم مسبغ از بحر خفیف: وزن این مثنوی فاعلاتن مفاعلن فع لن می باشد. از این مثنوی بیست و هشت بیت باقی مانده است.
مثنوی مثمن مقصور از بحر متقارب: وزن این مثنوی فعولن فعولن فعول است.از این مثنوی چهل و سه بیت مانده است.
مثنوی مسدس مقصور از بحر هزج: این مثنوی بر وزن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل می باشد.از این مثنوی سیزده بیت در دست است.
دیدگاه‌ها