بقراط که بود؟ بیوگرافی کامل پدر علم پزشکی نوین

تاریخ انتشار: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱

بقراط در جزیره خیوس واقع در کشور یونان متولد شده است. پدرش به طبابت مشغول بود.

بقراط به نوعی پدر علم پزشکی نوین در جهان شناخته می شود. او اولین کسی بود که توانست پزشکی را از خرافاتی که آن را احاطه کرده بود جدا نماید. 

بقراط یا هیپوکراتیس (Hippocrate) پزشک و دانشمند بزرگ یونان عهد باستان بود. در سال ۴۶۰ قبل از میلاد در جزیره خیوس، متولد شد.

او از خاندان اسکلپیادس (اسقلبیاذس) که از خانواده های محله ی قدیمی که اکثرا پزشک بودند می باشد. چند نفر از این خاندان هیپوکراس نام داشتند.

پدر بقراط، هراکلیدس یه پزشک و مادر او خانه دار بود. او علم را در مکتب پدرش آموخت.

برای ادامه تحصیل نزد ذیمقراطیس (دموکریت) فیلسوف بزرگ یونانی رفت و تا ۱۶ سالگی به تحصیل پرداخت، سپس به مدت ۷۶ سال به تدریس و طبابت پرداخت.

بعد از مدتی در آسیای صغیر و یونان به عنوان پزشک دوره گرد به طبابت و سیاحت پرداخت. او هم عصر افلاطون و شاگرد اسقلبیوس دوم بود.

متاسفانه اطلاعات زیادی درباره زندگی شخصی بقراط در دسترس نیست. به گفته برخی مورخان او برای آموختن علم پزشکی به کشور مصر سفر کرده است. او در بسیاری از مناطق از جمله آتن به دنبال علم آموزی بود.

در جزیره خیوس یک مجسمه بدون پوشش وجود دارد که آن را به بقراط نسبت می دهند، که وی را مردی با قدی کوتاه و ریش های مجعد نشان می دهد. 

دارکون و تسالوس پسران بقراط به همراه دامادش پلیبیوس سنت خانوادگی که طبابت بود را ادامه دادند. 

بقراط شاگردان بسیاری داشت که برخی از آن ها عبارتند از: نرجس، مانسیون، لادن، ساوری، اسطاط، فلوس، مکسانوس، ثاثلس، سنبل قیوس و…

مفسرین کتاب های او نیز عبارتند از: ارسطراطس دوم، سنبلقیوس، دیسقوریدس اول، مانطیاس، سنطالس، قیاسی، بلادیوس که به تفسیر فصول بقراط پرداخته بودند.

در این بخش از سایت جادوی باور قصد داریم زندگینامه بقراط را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.

مراتب علمی بقراط

از همان عهد باستان  بقراط را به عنوان پزشکی حاذق و نمونه می دانستند.

او در وهله ی نخست این اعتبار و احترامی را که کسب کرده بود را مدیون جالینوس است. زیرا جالینوس جنبش (احیای طب بقراطی) که در قرن دوم شروع شده بود، را به اوج خود رساند.

جالینوس توانست تصویری قطعی و ثابتی از او برای نسل های بعدی به وجود آورد و موجب شود او هم در اروپا و هم در کشورهای اسلامی به یک الگوی پزشک راستین تبدیل شود.   

همان طور که قبلا گفته شده بقراط را امروزه پدر علم پزشکی نوین می دانند. او در دوره خود به طور کامل بر دانش علمی و تجربی پزشکی احاطه داشته است.

او سرآمد شناخت بیماریها از لحاظ نقد و تشریح علمی بود. به بقراط تالیفات زیادی نسبت داده شده است و بعضی از آنها به زبان های مختلفی ترجمه شده اند.

هنوز بعد گذشته قرن های بسیار زیادی در جهان دانش، سوگندنامه او از اهمیت بسیاری برخوردار است. 

نظر یحیی نحوی درباره بقراط:

بقراط در دوره و عصر خود بی همتا بوده است. او دانشمندی کامل و معلمی روشنگر، پزشکی فراتر از زمان خود بوده. او بدان دانشی رسیده بود که مردم او را همانند خدا می پرستیدند. 

داستان در مورد او بسیار زیاد است، وی در شغل خود بسیار با تجربه بود. او در پیشه و تجربه، قابل مقایسه با هیچ کس نبود. او نخستین کسی است که علم پزشکی را به طور کامل و جامع آموخت. وی در کتاب عهد خویش به پزشکان خارجی چنین گفته که مبادا علم پزشکی از بین برود. او پزشکان را همچون فرزندان خود می دید.

برخی از عقاید بقراط 

از تحقیقات و مطالعات به جا مانده از او این چنین بر می آید که بقراط را می توان اولین پزشکی نامید که دلیل بیماری ها را در خود فرد بیمار جستجو می کرده است. او مفهوم دینامیسم یا هموستاز را نخستین مرتبه برای بدن موجودات زنده بکار برده و مطرح نمود. او اعتقاد داشت که با بر هم خوردن این تعادل زنده، بیماری ها شکل می گیرند. نام این تعادل را تعادل فیزیس گذاشت. واژه فیزیس هم خانواده با فیزیک امروزی است و به معنای جسم ارگانیسم در کتاب هایش به کار رفته است.

او برای اولین بار واژه پاتوژن را به کار برده است. امروزه نیز پاتوژن با همان معنی و مفهوم در علم پزشکی به کار می رود. بدین شکل که عواملی که موجب بیماری می شوند بر فیزیس فرد تاثیر می گذارند و موجب می شوند که وضعیت (پونوس) بوجود آید. پونوس به این معنا است که یک حالت بهم ریخته، که متاثر از یک عکس العمل ارگانیک غیر اختصاصی به پاتوژن است. 

ارگانیسم پس از آن سعی می کند که نسبت به این بر هم ریختگی یک عکس العمل اختصاصی بپردازد تا حدالامکان بتواند آن را کنترل یا از بین ببرد. 

طرح نظریه Individualization، بقراط می گوید هر ارگانیسمی بسته به فاکتورهای مادرزادی، سرشتی و ذاتی در افراد گوناگون متفاوت است و سبب بروز بعضی از بیماری ها و امراض در افراد مختلف می شود. 

به این خاطر بیماری های مختلف در افراد یکسان نمی باشند. او برای اولین بار با این نظریه خود مفهوم Individualization را مطرح نمود. 

برای درمان بیماری هر مریض روش های متفاوتی وجود دارد. درمان روش یک مریض امکان دارد برای مریض دیگر موثر واقع نشود. به عبارتی دیگر دارویی که برای یک مریض تجویز می شود امکان دارد برای یکی شفا بخش و برای دیگری همچون زهر باشد.

درمان بیماران توسط بقراط

عوامل بیرونی نیز می توانند باعث بیماری باشند، ولی در شکل گیری یک بیماری، هم عوامل درونی و هم عوامل بیرونی موثر هستند.  

هنگامی که پزشکان قادر نیستند بیماری را درمان کنند اغلب این کار را طبیعت انجام می دهد. 

می توان برای تجویز بیماری ها از دو طریق مشابه درمانی و مخالف درمانی استفاده نمود. مثلا هنگامی که یک شخص به دلیل سرماخوردگی در برف به نزد او می رفت برایش دارویی تجویز می نمود که موجب می شد که بیمار گرم شود. وی هنگامی که با بیماری برخورد می کرده که دل درد داشته یا با دارو یا غذا دچار مسمومیت نمی شد، برای بیمار دارویی تجویز می کرده که باعث دل درد شود. 

برخی توصیه های بقراط به پزشکان

او به پزشکان پیشنهاد می کند برای درمان بیماران از درمان های ساده نظیر رژیم های غذایی سالم و مقوی، محیط تمیز و استراحت زیاد استفاده کنند.  

بقراط می گوید برای بیمارانی که حال وخیمی دارند و رو به مرگ هستند نباید از درمان های ساده استفاده کرد. برای بیماری های که حالشان وخیم است باید درمانی مطابق این بیماری استفاده نمود. 

زمانی بیماری سخت تر می شود که، ذهن بیمار مغشوش و مضطرب باشد. زمانی که برخی از بیماران از رفتار پزشک خود رضایت داشته باشند سریع تر بهبود می یابند. امروزه به این نوع روش درمان، روش درمان بالینی می گویند. 

سوگندنامه بقراط

سوگند نامه بقراط متنی است که به بقراط منسوب شده است.

دانش آموختگانی که در رشته پزشکی تحصیل می کنند بعد از فارغ تحصیلی برای وفاداری به شغل خود این سوگند را می خوانند. در این سوگندنامه خدا را شاهد می گیرند که، نسبت به استاد و معلم خود نهایت از خودگذشتگی و قدردانی را انجام دهند. تمام تلاش و کوشش خود را برای کمک به بیماران و بهبودی حال آن ها به کار بگیرند. به هیچ عنوان به اتانازی یا (مرگ خود خواسته) و سقط جنین هیچ فردی کمک نکنند.

رازدار بیماران باشند به صورتی که بیماران آنان را محرم اسرار خود بدانند. با بیماران عادلانه رفتار کنند.

سوءاستفاده ای از هیچ بیماری  (به خصوص سوءاستفاده جنسی) شکل نگیرد. این سوگندنامه در واقع دانشجویان رشته پزشکی را متعهد می کند که با تمام وجود، خود را وقف خدمت به انسانیت کنند. کار خود را در کمال وجدان انجام دهند. نخستین وظیفه ی آن ها بهبود حال بیماران باشد.

طرز تفکر بقراط

او از لحاظ تفکر و نگرش پراگماتیک ناتورالیست بوده، زیرا اعتقاد داشت که در بررسی علت ها و معلوم ها باید از طبیعت الهام گرفت. او دلیل پدیده ها و امراض را در طبیعت پیدا می نمود. بر خلاف سنت معمول، بقراط در آن دوران اعتقاد و علاقه ای به فلسفه های بنیادی و توجیهات دلیل امراض و بیماری ها نداشت..  

امروز اگر بقراط در این دوره زندگی می کرد اساس حرفه اش بر پایه مطالعات  Base Evidence یا تجربه گرایی استوار بود. او کمتر به سراغ توجیهات پاتولوژی و پزشکی مولکولی بیماری ها و امراض می رفت. 

بقراط هم عصر و هم دوره سقراط بود. وی با آنکه دیدگاه و طرز تفکر متفاوتی داشت اما از سقراط تاثیرات بسیار زیادی گرفت. سقراط به دنبال پیدا کردن توجیهات فلسفی بود، اما بقراط بیشتر تجربه گرا و عملگرا بود.

بزرگترین مشکلی که بقراط با آن سروکار داشت دیدگاه های خرافاتی بود که در علم پزشکی آن دوران وجود داشت. بقراط توانست این دیدگاه خرافاتی که تا آن زمان جز جدایی ناپذیر پزشکی بود را از علم پزشکی دور کند.

زندگی شخصی

بقراط دارای یک دختر و دو پسر بود. دختر او از لحاظ دانش از پسرانش سرآمدتر و عالم تر بود. فرزندان و نوادگان بقراط راه او را دنبال نکردند بلکه به دنبال داروسازی و ترکیب داروها پرداختند. آن ها به جای اینکه شیوه پدرشان که پزشکی بود عمل کنند به داروسازی روی آوردند.

وی در سال ۳۷۵ قبل از میلاد در سن ۹۰ تا ۹۵ سالگی درگذشت.