اهمیت تصمیم گیری در زندگی

تاریخ انتشار: ۱۶ خرداد ۱۴۰۰

تصمیم گیری برای زندگی یکی از مهم ترین انتخاب های ماست. حالا این تصمیم گیری میتواند درباره شغل، انتخاب همسر، و یا غیره باشد. قبل از اینکه هدف گذاری خود را به تعیین کنید. باید تصمیم گیری دقیقی برای تعیین اهداف خود بکنید که خود مهمترین گام برای شروع موفقیت است در واقع تصمیم گیری اصولی و صحیح مسیر را برای رسیدن به آرزو های شما جهت دار و  هموار میکند.

تعریف تصمیم گیری چیست؟

در این مقاله می خواهیم بدانیم که تعریف تصمیم گیری چیست، چه انواعی دارد، مراحل تصمیم گیری کدامند و چه عواملی بر تصمیم گیری موثر است؟

در مرحله اول به طور کلی و ساده به تعریف دقیق تصمیم گیری می‌پردازیم؛

تصمیم گیری در لغت به معنای اراده کردن، مصمم بودن یا آهنگ کردن است. مفهوم اصطلاحی آن به معنای فرایند ذهنی انتخاب و قضاوت درست از میان راه حل ها و گزینه های مختلف قبل از اقدام به هرگونه عمل در موقعیت پیش آمده است.

تعریف علمی آن به ترتیب شامل در‌ نظر گرفتن و بررسی کردن اطلاعات موجود، ارزیابی گزینه ها و راه های گوناگون، انتخاب مناسب ترین گزینه و در نهایت اقدام به عمل است. مسئله تصمیم گیری اصل جدایی ناپذیر حیات مادی، معنوی، فردی و اجتماعی انسان است که در حوزه های متعدد و همچنین از دیدگاه های متفاوت مثلا روان شناسی یا فلسفی به آن پرداخته می شود.

به بیانی ساده تر زندگی هر انسان از تصمیمات او شکل می گیرد. در واقع مسیر زندگی هر شخص بر پایه ی تصمیم گیری ها و انتخاب هایی است که انجام می‌دهد؛ به همین دلیل به تصمیم گیری از دید یک مهارت، هنر یا قدرت نگاه می کنند. از این رو پرداختن به موضوع جدی تصمیم‌گیری از اهمیت بالایی برخوردار است. موضوع تصمیم‌گیری بحث گسترده ای است در حالی که در ابتدای کلام آن را به طور کلی و در بیانی ساده معرفی کردیم. در مباحث گسترده تر به جنبه ها و انواع تصمیم گیری، مراحل تصمیم گیری و نیز عوامل موثر بر تصمیم گیری می پردازیم.

انواع تصمیم گیری

تصمیم گیری انواع مختلفی دارد که آن را به شیوه های متفاوت طبقه بندی می کنند. تصمیم گیری بر اساس استفاده از نیروی تعقل و نیز براساس زمان دو چارچوب متداول طبقه بندی  است که به معرفی آنها می پردازیم.

الف. تصمیم گیری بر اساس قوه عقل

تصمیم گیری براساس بهره گیری از نیروی عقل و تدبیر یک نمونه از انواع طبقه بندی ها است‌‌ که شامل سه قسم تصمیم گیری احساسی-عاطفی، تصمیم گیری منطقی و تصمیم گیری مشارکتی می باشد.
۱. تصمیم گیری احساسی –

عاطفی: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از روی احساسات، عواطف و هیجانات خود و بدون بهره گیری کامل از نیروی عقل و فکر دست به تصمیم می زند.
تصمیم های روزانه و معمولی ما درباره ی خورد و خوراک، پوشاک و خواب از جمله تصمیماتی هستند که بدون نیاز جدی به تامل، در کمترین زمان انجام می گیرند.
این نوع تصمیم گیری در سطح پایین تری قرار دارد و تنها در موقعیت های اضطراری خطر و کشمکش است که احتمال دارد فرد هر لحظه دست به اقدامی بزند و منجر به پیامدی ناخوشایند و منفی بشود از این رو در راستای پیشگیری می بایست احساسات و هیجانات خود را بشناسیم تا بتوانیم به درستی آن را مدیریت و مهار کنیم. کنترل خشم بارز ترین عملی است که فرد باید در این زمینه انجام دهد.

۲. تصمیم گیری منطقی:

زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در موقعیتی خاص و جدی، با مدیریت صحیح هیجانات، جدای از عواطف و احساسات تصمیم گیری می کند؛ به شکلی حساب شده یعنی به ارزیابی گزینه ها و راه حل های موجود می پردازد، همه جوانب را در نظر می گیرد، منفعت و ضرر هر یک از آنها را بررسی می کند، ارزش هر یک از آنها را متناسب با خود می سنجد و نهایتا دست به انتخاب می‌زند. این نوع تصمیم گیری به زمان نیاز دارد زیرا در مواقع مهم و جدی مانند موقعیت های شغلی، تحصیلی، ازدواج و غیره انجام می گیرد فرد با دانش و اطلاعات کافی در این نوع تصمیم گیری می تواند به اهدافش برسد. هم چنین لازمه این نوع تصمیم گیری، منطق و استدلال می باشد.

۳. تصمیم گیری مشارکتی:

زمانی اتفاق می‌افتد که تصمیم‌گیری با مشارکت و دخالت نظرات سایرین در خصوص مسئله ای انجام بگیرد. تصمیم‌گیری مشارکتی را نباید با تصمیم‌گیری‌ مشورتی اشتباه گرفت؛ چرا که در نوع مشورتی فرد اصلی تصمیم گیرنده مختار است و لزوماً نظرات همه افراد را در تصمیم نهایی نمی گنجاند اما در نوع تصمیم گیری مشارکتی نظرات همه کسانی که در تصمیم‌گیری نهایی ایفای نقش داشتند در نتایج تجلی می یابد.

افراد مسئولیت تصمیم را برعهده می گیرند؛ اگر نتیجه مثبت باشد به نفع همه سایرین است و در صورتی که پیامد ناگوار باشد هیچ شخص خاصی پاسخگو نخواهد بود. این نوع تصمیم گیری زمان بر بوده، در سطح بالاتر قرار می گیرد و مورد استفاده و توجه ارگان های بزرگ تر مانند سازمان ها، موسسات و شرکت ها می باشد.

ب. تصمیم گیری بر اساس زمان

دومین نوع طبقه بندی، بر اساس زمان است که به سه قسم تقسیم می‌شود: تصمیم گیری اضطرای، تصمیم گیری اجتنابی، تصمیم گیری تقدیری
۱. تصمیم گیری اضطراری یا فوری: فرد هنگام انتخاب از میان چند گزینه در موقعیتی استرس زا و پر تنش قرار می گیرد و به منظور رهایی سریع از این وضعیت، بدون کسب اطلاعات و فکر کردن، دست به تصمیم گیری می زند.

۲. تصمیم گیری اجتنابی یا تاخیری: افرد به دلیل احساس ضعیف بودن و فقدان مهارت و قدرت تصمیم گیری، دست به انتخاب نمی زنند. معمولا در شرایطی مانند ناامیدی اتفاق می افتد؛ آن ها وضعیت پیش آمده را همچنون تنگنایی می‌بینند که برای گذر از آن، عمل تصمیم‌گیری را پشت گوش می اندازند؛ تکرار این عمل به یک عادت تبدیل می شود که پیامدی جز از دست رفتن فرصت ها مفید تصمیم گیری به دنبال نخواهد داشت.

۳. تصمیم گیری تقدیری: فرد احساس می کند هیچ نقشی در تصمیم‌گیری ندارد و در اصل قضا و قدر است که انتخابات، رویدادها و پیشامدها را تعیین می کند و انجام هرگونه تصمیم و انتخاب را پای شانس و اقبال می گذارد.

مراحل تصمیم گیری

تصمیم گیری درست و معقول در هر موقعیت، فرد را به نتیجه ای مثبت و رضایت بخش هدایت می کند. بنابراین لازمه ی دست یابی به موفقیت، اجرای یک تصمیم صحیح و سنجیده است. عموما یک تصمیم گیری منطقی هفت مرحله دارد که باید به درستی طی شود. میان مراحل، رابطه ی طولی وجود دارد به این معنا که هر مرحله تحت تاثیر اجرای درست مرحله ماقبلش است و هرگونه اشتباه، موجب اختلال در پیش رفتن درست هر مرحله می‌شود.

۱. شناسایی موقعیت و مسئله پیش آمده: اولین و اساسی ترین مرحله این است که مسئله پیش آمده را به طور دقیق شناسایی و تمام ابعاد آن را بررسی کنیم. درحقیقت شناخت درست مشکل، فرد به سوی انجام صحیح دیگر مراحل هدایت می کند.

۲. جمع آوری اطلاعات کافی و درست: مهم‌ترین گام، جمع آوری اطلاعات صحیح در خصوص مسئله است. کسب اطلاعات باید از منابع درست و معتبر انجام بگیرد زیرا تصمیم گیری بر اساس اطلاعات کسب شده شکل می گیرد و هر گونه داده نادرست منجر به تصمیم گیری اشتباه می شود.

۳. شناسایی راه حل ها و گزینه ها: در این مرحله باید راه حل ها و گزینه های پیش رو بر اساس اطلاعات شناسایی و سپس آن ها را اولیت بندی می کنیم. هر چه بیشتر وقت بگذاریم راهکار ها و انتخاب های بیشتری و بهتری کشف می شوند.

۴. ارزشیابی هر یک از گزینه ها و راهکار های ممکن: در این مرحله فرد باید به مقایسه راه حل ها با یکدیگر بپردازد و با دید واقع گرایانه جنبه ها و ویژگی های مثبت و منفی هر یک را بسنجد. زیرا همیشه یک گزینه ی کامل پاسخ گوی مشکل در شرایط ویژه نخواهد بود. سنجش گزینه ها، تصمیم گیرنده را به حذف گزینه و انتخاب بهترین راه کمک می کند.

۵. انتخاب بهترین گزینه و تصمیم به اجرای آن: بعد از عبور درست از چهار مرحله، به مرحله پنجم یعنی انتخاب نهایی می رسیم. در این مرحله نهایتا گزینه مدنظر را انتخاب می کنیم، گزینه ای که کمترین نقص و بیشترین کارکرد را دارد.
۶. اجرای تصمیم: یعنی عملی کردن تصمیم و انتخاب خویش در قالب یک اقدام یا مجموعه ای از فعالیت های برنامه ریزی شده.

۷. تجزیه و تحلیل نتایج حاصل شده: در واقع تجزیه و تحلیل نتایج حاصل به فرد کمک می کند تا توانمندی ها و نقطه ضعف هایش را در روند تصمیم گیری محک بزند. باعث می شود به تقویت نقطه قوت ها و اصلاح نقطه ضعف هایش بپردازد تا در تصمیم گیری های بعدی بهتر عمل کند.

عوامل موثر بر تصمیم گیری کدامند؟

حفظ خونسردی در هنگام بروز هر مسئله، مؤثرترین عاملی است که به فرد کمک می کند همه اطلاعات را با آرامش بررسی کند، بهتر بیندیشد و نهایتا تصمیم درستی را بگیرد. داشتن روحیه شجاعت و رسیک پذیر به فرد کمک می کند تا بتواند احساسات پوچ و انحراف کننده را به آسانی کنار بگذارد و دست به تصمیم سریع بزند. فرد باید به موقع انتخابش را عملی کند در غیر این صورت تصمیم او نتیجه بخش نخواد بود. رعایت درست اصول تصمیم گیری و اجرای به موقع، فرد را به نتیجه مطلوب می رساند.

اهمیت تصمیم گیری

به جرأت میتوان اقرار کرد که لحظه تصمیم گیری برای هر شخص سخت ترین و سرنوشت ساز ترین لحظه ممکن است.
بسیاری در چنین شرایطی بسیار تحت فشار قرار میگیرند.
چرا که میدانند انتخاب غلط و غیر هدفمند میتواند طعم واقعی موفقیت را به تعویق بیاندازد.

 لحظاتی وجود دارند که مجبور میشویم انتخاب کنیم اما زمانی هم هست که تصمیم نگرفتن خود یک تصمیم گیری محسوب میشود.

کوین ترودو

۷ گام برای تصمیم گیری

۱- شک به دلت را نده

اگر هنگام تصمیم گیری تردید و شک به دلت افتاد هیچ وقت جرأت شروع نخواهید داشت. زیرا زمانی که تصمیم جدید بگیریم و آن را باور نداشته باشید موفق نخواهید بود ولی اگر دلتان قرص باشد.
خلاقیت های درونی تان به کمک شما خواهند آمد تا همه تصمیماتی که گرفته اید را باور سازید نتیجه دلخواه از آن شماست.

۲-تصمیم خود را تغییر ندهید

تصمیم خود را تا زمانیکه  کاملا به اشتباه بودنش پی نبرده اید عوض نکنید. مانند اشخاصی نباشید که مثل موجی هر لحظه یک تصمیم جدید میگیرند یادتان باشد که گول ضمیر ناخودآگاه خود را نخورید که ممکن است فقط سودای منصرف کردن شما از تصمیم تان را سردهد.

۳- از عواقب آن خود هراس نداشته باشید

اگر از عاقبت احتمالی خود هراس داشته باشید قادر به اجرای تصمیم گیری تان نخواهید شد  فکر کردن به شکست انتخاب های شما را به صفر خواهند رساند. هر فکر برای اینکه به مرحله عمل درآید باید شروع شود پس به انتخاب خود اعتماد کنید.

۴- افکار ناامید کننده را بی ارزش بپندارید

افکار مایوس کننده غالباً در ابتدای هر مسیری به سراغتان می آید هرگز به این افکار مجال خودنمایی ندهید. زیر پایه های کاخ آرزوهایتان سست و بی بنیاد خواهد شد. چرا که این افکار منفی بافی را به همراه خود دارند و همچون سمی آرزوهای شما را از بین می برد.

۵- شما تصمیم گیرنده باشید

تصمیمی که به میل و خواسته شما نباشد و از جانب کس دیگری برای شما دیکته شود بی فرجام بوده و به مرور زمان انگیزه شما برای انجامش از بین خواهد رفت. پس این را روی یک کاغذ بنویس و با خود تکرار کن تصمیم گیرنده نهایی خود من هستم دیگران فقط می توانند نقش راهنما و مشاور من را داشته باشند.

۶- عجله نکنید 

تصمیمی که بدون فکر و با عجله انجام شود ممکن است در میانه راه با بن بست مواجه شود. یا هیچ گاه رضایت خاطر شما را فراهم نسازد درست است که ما گفتیم نباید از شکست هراس داشت ولی تصمیم اشتباه هم مدتی از عمر ما را صرف می کند.

۷- لجباز و یک دنده نباشید

اگر به اشتباه خود در تصمیم گیری پی بردید لجاجت و سرسختی را کنار بگذارید. با قدرت هر چه تمام تر تصمیمات جدید را اتخاذ کنید. تصمیم گیری هم یکی از مراحل زندگی است که ممکن است نیاز باشد دوباره از نو شروع کنیم.